Πως να βοηθήσω το παιδί μου να γίνει υπεύθυνο

Πεδίο της «διαμάχης» των επιστημόνων αποτελεί το αν οι πράξεις μας και γενικότερα η συμπεριφορά μας καθορίζονται με τη γέννησή μας (εκ γενετής) ή είναι αποτέλεσμα μάθησης (επίκτητες). Είναι η αιώνια διαμάχη του περιβάλλοντος ενάντια στην κληρονομικότητα και αντίστροφα. Όποια σχολή και αν είναι πιο κοντά στην αλήθεια, ένα είναι το σίγουρο: τόσο το περιβάλλον, όσο και η κληρονομικότητα (βιολογικό υπόβαθρο) επηρεάζουν σημαντικά την ανθρώπινη συμπεριφορά!
Η καλλιέργεια της υπευθυνότητας στα παιδιά, είναι από τα λίγα θέματα που οι επιστήμονες δεν ερίζουν σχετικά με την ουσιαστική συμβολή του περιβάλλοντος.
Ακρογωνιαίοι λίθοι της υπευθυνότητας είναι η πειθαρχία και η αυτοπεποίθηση.

Η πειθαρχία βοηθά τα παιδιά να νιώσουν ασφάλεια, γιατί ξέρουν ακριβώς τι περιμένουμε από αυτά και, σύμφωνα με τις έρευνες, όταν υπάρχουν σταθεροί κανόνες πειθαρχίας τα παιδιά νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, γίνονται καλύτεροι μαθητές, πιο κοινωνικά και πιο δημοφιλή. Οι κανόνες δεν είναι τιμωρία. Οι κανόνες βάζουν τα όρια, το πλαίσιο και προϋποθέτουν σταθερότητα και συνέπεια. Οι κανόνες επιβάλλονται πάντα με αγάπη και τρυφερότητα και δεν είναι απειλές. Η πειθαρχία, όμως, δεν αφορά μόνο στα παιδιά αλλά και στους γονείς.

Η υπευθυνότητα και συνακόλουθα η πειθαρχία και η αυτοπεποίθηση καλλιεργούνται από τη στιγμή της γέννησης. Ίσως φαίνεται υπερβολικό, ωστόσο το παιδί μιμείται από την αρχή τη συμπεριφορά των «μεγάλων», προσπαθεί να ανακαλύψει τον κόσμο, να εξερευνήσει ό,τι βρεθεί μπροστά του με αποτέλεσμα και καθώς το παιδί μεγαλώνει αναγκάζεται να ριψοκινδυνεύει και να κάνει για μας «χαζομάρες».
Ωστόσο, δεν μπορούμε να αφήσουμε το παιδί να κάνει τα πάντα. Ανατρέφω σημαίνει δείχνω τις αποδεκτές, επιθυμητές συμπεριφορές και όσες δεν είναι αποδεκτές. Στο θέμα της ανατροφής δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι «οι πράξεις μας μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια μας»! Και η σημαντικότερη συμβολή μας είναι η συνέπεια των λόγων και των έργων:

Όταν το βρέφος πεινάει και κλαίει πρέπει η μητέρα να το ταΐσει τη συγκεκριμένη στιγμή. Αν δε το κάνει, τότε το παιδί δυσαρεστείται και αν ο θηλασμός, το τάισμα, το άλλαγμα και γενικότερα η ικανοποίηση των βιολογικών του αναγκών γίνονται συνεχώς σε ακατάστατες ώρες χωρίς πρόγραμμα, πολύ πιθανό είναι το παιδί να αναπτύξει ψυχικές διαταραχές. Η συνέπεια και η σταθερότητα που θα νιώσει το παιδί από την αρχή της ζωής του θα του προσφέρουν ασφάλεια και θα το βοηθήσουν να κατανοήσει το πρόγραμμα και τους κανόνες.
Επίσης, δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά να μην τρώνε, π.χ. γλυκά και την ίδια στιγμή εμείς να τρώμε. Το παράδειγμά μας είναι δυνατότερο και από τη διαταγή.

Οι κανόνες της σωστής συμπεριφοράς και η κατάκτηση του αυτοελέγχου είναι μια διαδικασία που κρατά χρόνια. Μην περιμένετε πολλά απ' το παιδί και μην έχετε την απαίτηση να θυμάται τι του είπατε την τελευταία φορά. Ακόμα, δεν πρέπει να παίρνετε ως δεδομένο ό,τι λένε τα παιδιά. Είναι ουσιαστικό να γνωρίζετε τι το παιδί εννοεί μ' αυτό που λέει και πως καταλαβαίνει αυτό που ακούει. Δε σημαίνει ότι επίτηδες περιφρονεί τις οδηγίες σας, απλώς μπορεί να τις έχει ξεχάσει ή να μην τις έχει κατανοήσει.

Μη νομίζετε ότι, επειδή το παιδί είναι μικρό δεν κατανοεί τις απαγορεύσεις. Από την ηλικία των 10 μηνών, σύντομες λέξεις όπως «μη» και «όχι» τυπώνονται αμέσως στο μυαλουδάκι του και αποδεικνύονται πολύ συχνά σωτήριες, αφού το αποτρέπουν από ατυχήματα και σκανταλιές.
Αν το παιδί σας θέλετε να γίνει έξυπνο, δραστήριο, χωρίς ανασφάλειες, τότε πρέπει να του επιτρέπετε να εξερευνεί τον κόσμο που το περιβάλλει.

Και κλείνοντας, ας ακούσουμε και τί λέει η Dorothy Law Nolte:

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική:
Μαθαίνει να κατακρίνει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα:
Μαθαίνει να καυγαδίζει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία:
Μαθαίνει να είναι ντροπαλό

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή:
Μαθαίνει να αισθάνεται ένοχο
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση:
Μαθαίνει να είναι υπομονετικό
Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο:
Μαθαίνει να εκτιμάει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στη δικαιοσύνη:
Μαθαίνει να είναι δίκαιο
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην αποδοχή,
Μαθαίνει να αγαπάει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια:
Μαθαίνει να έχει πίστη στον εαυτό του και στους άλλους
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία:
Μαθαίνει να εκτιμάει
Αν ένα παιδί ζει μέσα στην φιλία:
Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο